پاور به دو بخش کلی تقسیم میشه، بخش سرد و بخش گرم، و یا به اصطلاحی دیگر بخش اولیه و بخش ثانویه . بخش اولیه یا گرم بخشی است که با برق ورودی ۲۲۰ ولتی سروکار دارد اما بخش ثانویه یا سرد مربوط به خروجی پاوره که به ولتاژ های ۱۲، ۵، ۳٫۳ و دیگر ولتاژ های خروجیه، بخش اول از قطعاتی مثل دیود ها، ترانس ها، ماسفت ها و خازن ها و سایر قطعات هم که در بخش دیگر پاور هستن هم بخش سرد رو تشکیل میدن.

ولتاژ های خروجی پاور براساس رنگشون باید ولتاژ های زیر رو داشته باشن ( در همه موارد باید پراب مشکی اهم متر رو به سیم مشکی پاور و پراب قرمز رو به سایر سیم ها وصل کنید مثلا اگه به زرد وصل کنید باید ۱۲ ولت رو نشون بده)

ولتاژ های خروجی پاور

• زمانی که پاور را باز می کنید بهتره یک نگاه کلی و اجمالی به بردش بندازید و به خازن های ورودی و خروجی دقت کنید، اگر سر خازن باد کرده باشه ( خازن نترکیده باشه) مثل شکل زیر، سطح خازن های الکترولیتی باید کاملا مسطح باشه در غیر اینصورت سوخته و باید با مدل مشابه تعویض بشه، البته توجه کنید که این یکی از موارد سوختگی خازن است، ممکنه خازن از زیر باد کرده باشه، ممکنه مایع الکترولیت خازن نشت کرده باشه پس همه موارد رو خود چک کنید.
• * البته در بعضی موارد پیش میاد که خازن بدون هیچ تغییر ظاهری می سوزد.

اگه پاوری روشن می شه اما وقتی به مادربرد وصل می شه یا زیر بار زیاد خاموش میشه یا تصویر میره به احتمال زیاد مربوط به خازن هایی هستن که در بخش انتهایی مدار هستن( کنار سیم های خروجی) اگر هم ظاهرشون سالم بود بازهم عوضشون کنید چون به احتمال زیاد ظرفیتشون کم شده، با این کار به احتمال زیاد این مشکل برطرف میشه.

به غیر از خازن به سایر قطعه ها هم توجه کنید، ببینید جایی سیاهی و سوختگی وجود نداشته باشه.

خوب اگه مشکل ظاهری وجود نداشت، باید شروع به عیب یابی دقیق کنیم. برای اینکار باید پاور استارت بخوره، برای این کار سیم های سبز و مشکی رو با یه تیکه سیم به هم وصل کنید، مثل شکل زیر

حالا پاور تا زمانیکه دو سیم سبر و مشکی بهم وصل هستن باید روشن باشه:

حالا اگه پاور نشه و یا اینکه یک لحظه استارت می خوره ( یک لحظه فن پاور می چرخه و دوباره می ایسته به احتمال ۹۰ درصد یه اتصالی در مدار وجود داره یعنی ممکنه یه قطعه باعث این مشکل شده باشه، خوب اگه اصلا پاور استارت نمی خوره اول به فیوز دقت کنید ( کنار سیم ورودی ۲۲۰ ولت هست )، برای تستش مولتی متر رو روی رنج تست دیود یا همون بازر قرار بدید بعد دو سر پراب رو روی دو سر دیود قرار بدید باید صدای بوق رو بشونید در غیر اینصورت فیوز سوخته و باید با یک فیوز دیگه تعویض بشه و یا اینکه از یک رشته باریک سیم بجای فیوز استفاده کنید اما توجه کنید، توجه کنید بعد از اینکه فیوز رو تعویض کردید به هیچ عنوان سعی نکنید پاور رو تست کنید که به احتمال زیاد با یه انفجار روبرو میشید پس متن زیر رو هم بخونید.
حالا اگه فیوز نسوخته بود یا اینکه سوخته بود و شما عوضش کردید، حالا باید دیود ها رو تست کرد، که در بخش گرم یا همان بخش ابتدایی پاور و معمولا ۴ تا هستن که کنار هم روی برد قرار گرفتن، تو شکل زیر دیود ها یه پاور مشخص شده.

باید بوسیله هویه یکی از پایه های تمام دیود ها رو از برد جدا کنید فرقی نداره کدوم پایه هرجور که راحتر بودید( یعنی تمام دیود ها یک پایشون وصله و اون پایشون آزاده ) حالا مولتی متر رو روی رنج تست دیود ( یازر ) قرار بدید بعد پراب مشکی رو روی پایه منفی دیود ( با یک خط طوسی رنگ مشخص شده ) قرار بدید بعد پراب قرمز رو روی پایه مثبت حالا باید یه عدد رو روی صفحه ببینید ( معمولا بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ ) بعد باید جای پراب ها رو عوض کنید یعنی قرمز روی پایه منفی باشه حالا نباید هیچ عدید ببینین اگه هیچ عدید نشون داده نشد پس دیود سالمه اما اگه نشون داد پس اون دیود سوخته و باید عوض بشه ( در واقع دیود باید از یک طرف راه بده و از طرف دیگه راه نده )، این کار رو برای بقیه دیود ها هم انجام بدید و مطمئن بشید در مسیر ورودی هیچ دیودی نسوخته.

حالا باید بریم سراغ تست ماسفت های هیت سینک اولی، در شکل زیر این ماسفت ها مشخص شدن

برای تست ماسفت ها باید اون هارو از مدار خارج کنید، پیشنهاد می کنم با یک قلع کش، تمامی پایه های ماسفت ها و هیت سینک رو آزاد کنید و همه رو یکجا و باهم از مدار خارج کنید اما اگه نمی تونید باید پیچ هر ماسفت رو باز کنید بعد دونه به دونه اون ها رو از مدار خارج کنید و بعد به روش زیر تست کنید

روش تست ماسفت ها یکم طولانیه پس بهتره عبارت – تست ماسفت – رو در گوگل جستجو کنید اما یه روش ابتدایی و کلی برای تست ماسفت وجود داره، پراب مشکی رو روی پایه وسطی قرار بدید و بعد پراب قرمز رو یکبار به پایه سمت چپ و یک بار هم به پایه سمت راست بزنید، در این حالت باید به یکی از اون ها راه بده ( روی صفحه مولتی متر عدد نشون بده ) و به یکی دیگه راه نده ( عددی نشون نده ) ، در غیر اینصورت ماسفت سوخته و باید عوض بشه در ضمن پایه های چپ و راست هم نباید به هم راه بدن ( بهتره قبل از تست ماسفت با یه تکه سیم ۳ پایه رو به هم اتصال بدید تا بارش تخلیه بشه)

حالا به احتمال زیاد مشکل اتصالی برطرف شده باشه، پس دوباره پاور رو روشن کنید ببینید مشکل برطرف شده یا نه.

دقت کنید که هر بار پاور رو به برق وصل می کنید، خازن های صافی ورودی شارژ میشن پس حواستون باشه، دستتون به پایه هاش نخوره.

• وقتی یه پاور خرابه، بهتره که محدوده عیب یابی رو محدود کنیم تا کارمون ساده تر و آسون تر بشه، یک راه ساده برای این کار، ولتاژگیری سیم بنفش است، به این شکل که شما پاور رو به برق وصل می کنید، همین دیگه لازم به روشن کردن پاور نیست، فقط برق وارد مدار بشه حالا باید وقتی پراب قرمز رو به سیم بنفش و پراب مشکی رو به یکی از سیم های مشکی پاور وصل کنید باید ولتاژ ۵ ولت رو داشته باشید، اگر این ولتاژ وجود داشته پس به احتمال زیاد مشکل از بخش دوم یا ولتاژ پایین پاوره اما اگه ولتاژی وجود نداشته باشه مشکل از بخش اول یا همون ولتاژ بالای مداره.

حالا ما فرض می کنیم مشکل از بخش دوم یاهمون ولتاژ پایین باشه در این صورت خوب به خازن ها رو به دقت چک کنید ( باد نکرده باشن، نشت نکرده باشن )، بخش دومی که حتما باید چک کنید دیود های این بخش هستن که به هیت سینک وصل شدن، شکل زیر اون هارو مشخص کرده

این ۳ دیود وظیفه تبدیل ولتاژ AC خروجی ترانس ها به ولتاژ DC هست که برای تستشون باید اون ها رو از مدار خارج کنید، بهترین راه اینه که با یه قلع کش دونه به دونه پایه های تمام دیود ها و حتی هیت سینک رو آزاد کنید و بعد با چند تکون ساده کل هیت سینک رو دراورید و بعد دیود ها رو تست کنید اما اگر قلع کش ندارید و … می تونید دونه به دونه پیچ هرکدومشون رو باز کنید بعد از مدار خارجشون کنید اما توصیه می کنم حتما از قلع کش استفاده کنید. مدار داخلی هر دیود روی اون رسم شده که دو تا چند تا دیود به هم وصل شدن، پس خیلی ساده مثل تست دیود دونه به دونه پایه ها رو با مولتی متر دیجیتال و رنج تست دیود – بازر امتحان کنید ( روش تست دیود هم در اول همین صفحه ذکر شد ).

دیود بزرگی هم که بین دو بخش گرم و سرد پاور قرار داره که اندازه خیلی بزرگی هم داره، اون رو هم تست کنید

خازن های خروجی هم نگاه کنید ببینید از بخش بالایی یا زیرین نترکیده یا نشت نکرده باشن. اگر پاور روشن میشه اما مادربرد تصویر نمیده به احتمال زیاد همین خازن های بخش انتهایی پاور که کنار سیم های خروجی هستن سوختن اگر پاور روشن میشه و کار هم میکنه اما زیر بار زیاد مشکل پیدا می کنه بازهم مشکل می تونه از این خازن ها باشه که با اینکه سالم هستن اما ممکنه ظرفیتشون کم شده باشه پس بهتره تعویض بشن. تو عکس های زیر خازن های خروجی رو مشخص کردم

تو شکل زیر هم اگه توجه کنید یکی از خازن های خروجی سوخته

یکی دیگه از قطعات پاور، مقاومت NTC هست که از نظر ظاهری شبیه خازن عدسی بزرگ هست اما روی برد یا روی خود NTC نوشته NTC و وظیفش اینه که جریان برق رو از خودش عبور میده اما وقتی دما بالا میره مقاومتش کاهش پیدا می کنه و جریان بیشتری ازش عبور می کنه اما وقتی دما کاهش پیدا کنه جریان کمتری عبور می کنه. این نوع مقاومت ها خیلی کم پیش میاد بسوزن به همین خاطر فقط برای افزایش آگاهیتون روش تستش اینطوریه که مقاومت NTC رو از مدار خارج کنید و بعد دو پایه اونو به پراب های مواتی متر وصل کنید و روی رنج مقاومت قرارش بدید، حالا باید یه مقدار مشخص از مقاومت رو نشون بده، حالا در همون حالت به مقاومت گرما بدید، مثلا با فندک گرمش کنید، در این حالت مقدار مقاومت باید کم بشه. این مقاومت بصورت سری در مدار قرار میگیره.

در شکل زیر، یه نمونه از مقاومت NTC مشخص شده.

ِیکی دیگه از بخش های پاور، بخش ترانسفورماتور های کاهنده هستن. ۳ تا ترانسفورماتور کوچیک در مدار قرار دارن که دقیقا بین دو بخش گرم و سرد پاور هستن، این ترانس ها جریان متناوب خروجی از ماسفت ها رو میگرن و به ۱۲، ۵ و ۳ ولت لازم برای خروجی تبدیل می کنن. یعنی برق ورودی بعد از اینکه از دیود ها و خازن ها گذشتن وارد ماسفت ها میشه تا فرکانسش به حدود ۴۰۰ هرتز برسه که برای راه اندازی ترانس ها مناسبه. این ترانس ها خیلی کم پیش میاد که بسوزن، اما اگر بسوزن یا بوی خیلی بدی میدن یا صدا تولید می کنن، یا سیاه میشن، اما حالتی هم پیش میاد که میسوزن اما مشکل ظاهری ندارن که در اون صورت برای تست باید از مدار خارجشون کنید و با اسیلوسکوپ امتحانشون کنید( لبته پایه های ورودی باید به هم راه بدن درضمن تمام پایه های ورودی به هیچ عنوان نباید به هیچکدام از پایه های خروجی راه بدن ).

در شکل زیر ۳ تا ترانسفورماتور کاهنده پاور مشخص شدن

بخش دیگه ای هم که تو پاور هست و از اهمیت ویژه ای هم برخورداره، بخش آی سی هاست، دو تا آی سی در مدار وجود داره، اولین آی سی یک جریان متناوب ایجاد میکنه که پس از یکسوسازی و تقویت با استفاده از اون ماسفت های بخش گرم یا ابتدایی پاور راه اندازی میشن. معمولا از آی سی TL494، SG6105، TL484 یا مدل های مشابه برای اینکار استفاده میشه. اگه ولتاژی وارد پایه های ماسفت ها نشه مشکل می تونه از دیود، خازن بین ماسفت ها و اون آی سی و یا حتی خود آی سی باشه. درضمن اگه سیم های سبز و مشکی رو اتصال میدید اما پاور روشن نمیشه اما هیت سینک اولی بعد از یه مدتی گرم میشه، به احتمال زیاد آی سی مشکلی نداره.

آی سی دوم، کار مقایسه رو انجام میده یعنی برق ورودی شهر رو با برق خروجی از پاور مقایسه می کنه و اگه اختلافشون درست نباشه و یا اینکه در خروجی اتصالی بوجود بیاد، این آی سی، پاور رو خاموش میکنه، معمولا از آی سی LM339 یا مشابه آن برای این بخش استفاده میشه.

دو تا آی سی، تو شکل زیر مشخص شدن

یکی دیگه از قطعات پاور، اپتوکوپلر است که کارش اینه که دو بخش را بدون اتصال فیزیکی به هم متصل کنه، در واقع مثه یه رله عمل می کنه اما روش کار متفاوته. اپتوکوپلر از دو قطعه ساخته میشه، دیود LED و ترانزیستور NPN، وقتی جریان به دو پایه ی LED میرسه، روشن میشه حالا که نور به ترانزیستور میرسه، ترانزیستور هم جریان رو عبور میده.

شکل زیر نشون میده ساختار اپتوکوپلر چجوریه. وقتی دیود روشن بشه، جریان بین پایه های ۳و۴ برقرار میشه.

بهترین راه و ساده ترین راه برای تست این قطعه، ساخت مدار ساده و ابتدایی زیره.

تو شکل بالا، مقاومت های R1 و R3 و R4 همگی ۳۳۰ اهم

مقاومت R2 مقدارش ۱ کیلو اهم

دیود D1 باید ۱N4001NP باشه، البته اگه مدل مشابه هم استفاده کنید هیچ مشکلی پیش نمیاد مثلا می تونید ۱N4007 استفاده کنید

ترانزیستور Q1 هم ۲N3904 NPN هست امام میتونید از مدل های مشابه استفاده کنید

دیود های LED هم هرجور که دلتون خواست انتخاب کنید

یه پایه آی سی واسه نگه داشتن اپتوکوپلر لازمه که تعداد پایه هاش نباید کمتر از ۴ تا باشه، بیشتر بود مشکلی نیست، از بقیه پایه ها استفاده نمی کنیم

فرم کلی مدار بصورت زیر درمیاد

تست اپتوکوپلر

روش کار مدار اینطوریه که شما باید اپتوکوپلر رو روی پایه آی سی قرار بدید به شکلی که پایه شماره ۱ آن که معمولا با یه داره ریز روی اپتوکوپلر مشخص میشه به سمت کلید تست ( SW2 ) باشه یعنی روبه پایین باشه، یه برق ۹ ولت به ورودی مدار وصل کنید( با رعایت + و – )، بعد کلید ورودی ( SW1 ) رو روی وضعیت روشن قرار بدید در اینصورت باید LED سبز روش بمونه، حالا کلید تست ( SW2 ) رو فشار بدید، اگر اپتوکوپلر سالم باشه، دیود قرمز روشن میشه اما اگه خراب باشه روشن نمیشه.

کی از مشکلاتی که خیلی از افراد در موردش سوال می کنند مربوط به صدای سوت مانندی هست که بعضی از پاور ها ایجاد می کنند، این مشکل در ۹۰ درصد موارد مربوط به نشتی خازن هاست. بعضی از خازن ها با اینکه از نظر شکل ظاهری سالم بنظر می رسند اما نشتی دارن و با از خودشون صدای سوت مانند ایجاد می کنند پس بهتره برای رفع این مشکل پاور رو باز کرده و روشن کنید و بررسی کنید و خازنی که صدا رو ایجاد میکنه رو عوض کنید تا مشکل برطرف بشه.

// یکی از سوالاتی که برای خیلی از کاربران پیش میاد اینه که وصل کردن ۴ پین اضافی کنار کابل ۲۰ پین الزامیه یا نه؟ معمولا مادربرد ها رو طوری طرحی میکنن که جریان دریافتی رو تقسیم کنن تا جریان بهتر پخش بشه به همین دلیل بجای استفاده از سوکت های ۲۰ پین از ۲۴ پین استفاده می کنند و اگه به شکل زیر هم توجه کنید میبینید که تمام ولتاژ های پاور یعنی ۱۲، ۵ و ۳٫۳ به همراه کابل مشکی تو این سوکت وجود دارن بنابراین ولتاژ ها بصورت جداگانه هم وارد مادربرد میشن. وصل نکردن ۴ پین اضافی مشکلی برای مادربرد پیش نمیاره و مادربرد بدون اون هم تصویر میده. شخصا یک سری آزمایش عملی روی چند مادربرد انجام دادم و مادربرد های ۲۴ پین رو با ۲۰ پین روشن کردم. هیچ کدومشون تو فشار های متفاوت با مشکلی روبرو نشدن حتی در دراز مدت (۳-۴ سال) هم مشکلی پیش نمیاد اما گفته میشه که وصل نکردن این ۴ پین اضافی راندمان مادربرد رو پایین میاره و باعث میشه مادربرد در فشار کاری بالا ریست بشه.

سوکت پاور

// افزایش ولتاژ استندبای (۵VSB) یا همون سیم بنفش یکی دیگه از مشکلات رایجه که خیلی از دوستان تو بخش نظرات در موردش سوال میپرسن، برای رفع این مشکل کافیه که خازن های ۴٫۷ میکرو فاراد یا ۱۰ میکرو فارادی که معمولا هم ۵۰ ولت و نزدیک سیم بنفش و تو بخش اول پاور (بخش گرم) هستن رو حتی اگه از نظر ظاهری سالمن تعویض کنید